Συγγραφή : Θεοδώρα Ζαφειροπούλου, Καθηγήτρια χορού – Μουσικός [Συνθετική Παιγνιόδραση]
Σαν σήμερα, στις 9 Μαΐου 1805, έφυγε από τη ζωή ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του γερμανικού ιδεαλισμού, της ρομαντικής σκέψης και του ουμανιστικού οράματος: ο Φρίντριχ Σίλερ. Ποιητής, δραματουργός, φιλόσοφος και ιστορικός, ο Σίλερ άφησε πίσω του ένα έργο γεμάτο πάθος για την ελευθερία, τον άνθρωπο και την ηθική ανύψωση της κοινωνίας.
Ανάμεσα στις πολλές στοχαστικές του φράσεις, ξεχωρίζει μια που παραμένει σήμερα επίκαιρη όσο ποτέ:
«Οι αλυσίδες, είτε από ατσάλι είτε από μετάξι, παραμένουν πάντοτε αλυσίδες.»
Η φράση αυτή συνοψίζει με απλότητα και δύναμη την έννοια της ελευθερίας — ή μάλλον, της ψευδαίσθησής της. Ο Σίλερ μας καλεί να αναλογιστούμε πως ο περιορισμός της ανθρώπινης βούλησης και αυτονομίας μπορεί να έρθει όχι μόνο με τη βία και την καταπίεση, αλλά και μέσα από πιο ήπιες μορφές ελέγχου, που “τυλίγονται” όμορφα και ελκυστικά. Το μετάξι μπορεί να είναι πιο απαλό από το ατσάλι, όμως όταν σε κρατά δεμένο, η ουσία παραμένει η ίδια: η ελευθερία σου είναι περιορισμένη.
Στον κόσμο του Σίλερ, η πραγματική ελευθερία δεν είναι απλώς η απουσία καταναγκασμού, αλλά η παρουσία της συνειδητής, ηθικής επιλογής, της αυτογνωσίας και της δημιουργικής έκφρασης. Αυτός είναι και ο πυρήνας του ανθρωπιστικού του οράματος: ένας άνθρωπος ελεύθερος όχι μόνο εξωτερικά, αλλά και εσωτερικά.
Σήμερα, τιμούμε τη μνήμη του όχι μόνο διαβάζοντας τα έργα του, αλλά και συνεχίζοντας να αναρωτιόμαστε: Ποιες είναι οι αλυσίδες μας σήμερα; Είναι ορατές ή μήπως τυλιγμένες με την απαλότητα του «μεταξιού»;
Σε έναν κόσμο που συνεχώς αλλάζει, το έργο του Σίλερ μάς θυμίζει ότι η ελευθερία είναι μια διαρκής αναζήτηση — και μια ευθύνη.
Ένα από τα πιο εμβληματικά αποσπάσματα του Φρίντριχ Σίλερ, που συνδέεται και με το ιδεώδες της ελευθερίας, βρίσκεται στην Ωδή στη Χαρά (An die Freude), ποίημα που μελοποίησε αργότερα ο Μπετόβεν στην 9η Συμφωνία του:
«Όλοι οι άνθρωποι γίνονται αδέλφια, εκεί που αγγίζει το απαλό σου φτερό.»
(«Alle Menschen werden Brüder, wo dein sanfter Flügel weilt.»)
Αυτοί οι στίχοι συμπυκνώνουν το οραματικό, σχεδόν εσχατολογικό όνειρο του Σίλερ για μια πανανθρώπινη ενότητα, βασισμένη στην αγάπη, την αλληλεγγύη και την εσωτερική ελευθερία. Δεν πρόκειται μόνο για μια ποιητική εικόνα, αλλά για μια βαθιά πολιτική και φιλοσοφική στάση: ο άνθρωπος απελευθερώνεται όταν βλέπει τον άλλον ως αδελφό — όχι ως αντίπαλο ή μέσο.
Μέσα από την ποίησή του, ο Σίλερ εξακολουθεί να μας προσκαλεί να σπάσουμε τις αλυσίδες μας και να στραφούμε προς έναν κόσμο πιο ανθρώπινο, πιο δίκαιο, πιο ελεύθερο.